Ostatnie lata przyniosły wiele zmian prawnych w polskiej branży fotowoltaiki. 1 kwietnia 2022 r. wprowadzono m.in. modyfikacje w definicji prosumenta, a już na lipiec 2024 zaplanowano dalsze nowości.
Kim jest prosument wirtualny i kto to jest prosument zbiorowy? Na czym polegają przepisy, które wejdą w życie w przyszłym roku? Czy w świetle nadchodzących zmian bycie prosumentem niesie za sobą korzyści, czy może wręcz przeciwnie? Na te i wiele innych pytań odpowiadamy w tym artykule.
Co oznaczają terminy „prosument wirtualny” i „prosument zbiorowy”?
Określenia „prosument wirtualny” i „prosument zbiorowy” mają na celu bardziej precyzyjne opisanie poszczególnych uczestników rynku fotowoltaiki. Wprowadzenie takich terminów jest niezbędne do wprowadzenia nowych wymogów i możliwości dla określonych podmiotów. W obydwóch przypadkach mowa o osobach czy instytucjach, które zarówno produkują, jak i konsumują energię. W skrócie nowe definicje można opisać w następujący sposób:
- prosument wirtualny – prosument wytwarzający energię poza miejscem, w którym ma być ona używana;
- prosument zbiorowy – prosument mieszkający w budynku wielolokalowym.
Warto jednak przyjrzeć się im nieco bliżej, by móc dokładniej przeanalizować zmiany prawne planowane na 2024 rok.
Prosument wirtualny
Prosument wirtualny energii odnawialnej to, zgodnie ze zmianami wprowadzonymi w październiku 2021 r., odbiorca wytwarzający energię elektryczną z użyciem OZE, który:
- produkuje energię na własne potrzeby;
- korzysta z instalacji OZE przyłączonej do sieci dystrybucji w miejscu innym niż to, w którym dostarczana jest energia;
- korzysta z instalacji, która nie jest jednocześnie przyłączona do sieci w ramach instalacji budynku wielolokalowego;
- nie prowadzi działalności gospodarczej, w której przeważającym przedmiotem jest produkcja energii.
Oznacza to zatem, że prosumentem wirtualnym nazywamy prosumenta wytwarzającego energię poza lokalem, w którym ma być ona używana. Dzięki temu można otworzyć nowe ścieżki dla podmiotów, które dotychczas nie mogły korzystać z przywilejów konsumenckich. Według nowych przepisów prosumentami wirtualnymi mogą stać się zarówno osoby fizyczne, jak i prawne, a także podmioty takie jak spółdzielnie mieszkaniowe, związki wyznaniowe, jednostki badawcze i wiele innych. To również ciekawa propozycja dla osób, których miejsce zamieszkania nie zapewnia odpowiednich warunków do postawienia instalacji fotowoltaicznej. Jedną z możliwości jest inwestycja w udziały w farmie PV ulokowanej w dobrze nasłonecznionym miejscu.
Prosument wirtualny – od kiedy nowe przepisy wejdą w życie?
Według zapisów ustawy o OZE prosument wirtualny i powiązane przepisy zaczną funkcjonować już 2 lipca 2024 roku. Wyznaczona data jest związana z wdrożeniem CSIRE, czyli Centralnym Systemem Informacji Rynku Energii – to narzędzie, które ma umożliwić rzetelne rejestrowanie przepływów energii z funkcji prosumentów wirtualnych.
Prosument zbiorowy
Według zapisów prawnych prosument zbiorowy to odbiorca końcowy, który:
- wytwarza energię z OZE na własne potrzeby;
- dysponuje mikroinstalacją lub małą instalacją, która jest przyłączona do sieci dystrybucyjnej przez wewnętrzną instalację budynku wielolokalowego;
- nie prowadzi działalności, w której przeważający przedmiot to produkcja energii.
Wprowadzenie tego pojęcia ma usprawnić modernizację energetyczną bloków i budynków wielorodzinnych. Instalacja fotowoltaiczna, w którą zainwestuje np. spółdzielnia mieszkaniowa, będzie mogła od teraz przekazywać wygenerowany prąd również pojedynczym mieszkańcom, zamiast wykorzystywać go jedynie do zasilania części wspólnych budynku, takich jak korytarze.
Jakie są istotne zasady dla prosumentów wirtualnych i zbiorowych?
Koncepcje prosumenta wirtualnego i zbiorowego będą w gruncie rzeczy porozumieniem między prosumentami, regulowanym na podstawie umowy. Mają być w niej zawarte najistotniejsze zasady dotyczące produkcji i konsumpcji energii – w tym procentowy oraz mocowy udział poszczególnych prosumentów, a także zasady zarządzania instalacją. Energia, którą wyprodukują prosumenci w ramach tego porozumienia, będzie rozliczana tak samo, jak w przypadku standardowego prosumenta. Co istotne, graniczna moc instalacji fotowoltaicznej w przypadku prosumentów wirtualnych i zbiorowych to 50 kW.
Jak wyglądają zmiany dla prosumentów w 2023?
Jak już wiemy, w 2023 montaż instalacji PV o mocy maksymalnej do 50 kW wiąże się obecnie z rozliczeniem w nowym systemie net billingu. Jego zasady opierają się na sprzedaży przez prosumentów indywidualnych bądź zbiorowych nadwyżek energii elektrycznej do skomunikowanego zakładu energetycznego oraz kupowania energii, gdy jest ona potrzebna. Do 2024 roku cena będzie ustalana na podstawie średniej ceny z poprzedniego miesiąca – można ją sprawdzić m.in. na Towarowej Giełdzie Energii.
Ile kosztuje 1 kWh dla prosumentów? Obowiązują ich te same ceny energii, co normalnych konsumentów. Ich rachunki są jednak zdecydowanie niższe dzięki depozytowi, który kumuluje się dzięki sprzedaży nadwyżek energii. Czy bycie prosumentem w 2023 się opłaca? Dane wyraźnie wskazują, że to nadal korzystne rozwiązanie – również w systemie net billingu można sporo zaoszczędzić na energii, a jednocześnie zadbać o środowisko.
